Kraamtijd

Zijn het niet heel wonderlijke verhalen die er rondom de geboorte van onze Heer Jezus verteld zijn?
Heb je niet veel uit te leggen als je daar nog in gelooft? Wat zegt het eigenlijk over onze Heer en wat betekent het voor ons? Nou, het is 'kraamtijd' zowel van onze Verlosser, als van ons geloof. Wat dit inhoud, kun je op 1e en 2e Kerstdag horen.

Luk 2, 8-14 – preek – 25-12-2010 
Kraamtijd (1) – de geboorte van een Redder

Legende?
In de nacht dat hij wordt geboren verschijnt er een nieuwe ster aan de hemel.
Hoewel hij ver van de hoofdstad van het rijk is geboren, merken de inwoners van de hoofdstad er juist alles van. Op de morgen na zijn geboorte verschijnt er een dubbele regenboog boven de stad. En voor de kust duikt een zeemonster op dat begint te zingen. Uit het hele land komen berichten dat midden in deze strenge winter overal bloemen beginnen te bloeien. ||

Nee, dit is niet het geboorteverhaal van de Heer Jezus, maar dat van de grote leider van Noord-Korea: Kim-Jong-il. Zijn geboorte is daar een legendarisch verhaal, zoals er over zijn verdere hele leven legendes vertelt worden.
Op zijn verjaardag –zegt men- verscheen er ooit een zevenkleurige ring rond de zon, precies boven de berg waar hij geboren werd. Hoe sterker het verhaal, hoe ongeloofwaardiger het in onze oren wordt: tijdens zijn studie schreef hij 1500 boeken (dat is één boek per dag). Hij is een briljant ruiter, piloot en scherpschutter. Uiterst getalenteerd in alle takken van sport: tijdens zijn eerste rondje golf sloeg hij ooit 11 hole in ones (normaal gesproken is onder topgolfers zelfs één al uiterst zeldzaam). Hij heeft in een periode van twee jaar zes opera’s geschreven die beter zijn dat alles wat de mensheid ooit gecreëerd heeft. Nou dan haak je helemaal af!
Geloven ze dat dan in Noord Korea dan wèl? Dat weten we niet echt. Niemand durft hardop te zeggen dat hij het niet gelooft. Dat zou je zeker jaren gevangenkamp, ja misschien zelfs je leven kunnen kosten.
Duidelijk is dat deze verhalen verteld worden om de positie van de grote leider onaantastbaar te maken bij zijn onderdanen.

Geboortelegende?
Is dat nou ook zo bij onze Heer Jezus? De ster, de engelen, de magiërs en de herders? Moet dit bijzondere geboorteverhaal de claim onderstrepen: ‘Jezus is ‘Redder en Heer’? Maar maakt dit het op deze manier nou juist niet net ongeloofwaardig? Net zoals al de legende rondom Kim-Jong Il ongeloofwaardig klinken.
Ik ben bang dat veel van onze landgenoten het wel zo zien.” ’t Is een mythe”kon je de schrijfster Franca Treur horen zeggen. Bijzondere verhaal, zoals sprookjes, leuk voor bij de kerstboom, maar natuurlijk niet echt gebeurd.
Want zulke dingen gebeuren niet. Een maagd die zwanger wordt?! 't Zou wat...
Durf je het Kerstverhaal voor waar te houden voor je collega’s? Tussen je niet gelovige vrienden? In een wereld zoals die van ons wordt het al snel vergeleken met de legende’s over Kim-Jong-il. Cabaretiers kunnen het niet laten om er zo nu en dan zwaar ironische grappen over te maken. Loop jij er uit als ze dat doen? Of zet je de TV uit?

Toch zijn er tussen de geboortelegende van Kim-Jong- il en de geboortegeschiedenis van de Heer Jezus een aantal opmerkelijke verschillen.
Je kunt ze niet zomaar op één hoop vegen al lijken ze op het eerste gezicht op elkaar.

Verschillen (1) De Heer Jezus wil de macht niet houden
De legende’s rondom de geboorte van Kim-Jong-il werden verteld op een moment dat zijn vader, Kim Il Sung, de absolute macht had. Ze moesten er aan meewerken dat zijn opvolger Kim-Jong Il ook stevig in het zadel kwam te zitten. Ze moesten helpen om de macht in de familie te houden. En dat lijkt gelukt te zijn.

De geboortegeschiedenis van de Heer Jezus wordt verteld op een moment dat niemand Hem kent als Redder van de wereld. En ook zijn ouders hebben geen enkele macht, integendeel. En de Heer Jezus zou door deze geschiedenis de macht ook niet krijgen.
De engelen verschijnen namelijk niet in de hoofdstad, Jeruzalem, maar ergens in het verlaten gebied rondom Bethlehem. De engelen tonen zich ook niet aan de machthebbers van die tijd, maar aan herders. Nou wie gelooft nou herders. Die staan niet in hoog aanzien, ’t zijn simpele mensen. Zijn misschien wel een beetje bijgelovig. En als je dan ’s nachts in het donker buiten bij de kudde bent? Logisch dat ze zulke vreemde verhalen vertellen.

Dat kind, Redder van zijn volk, Koning? Hahahaha… Herodus is koning! Nou ja, tenminste een soort koning. De echte koning woonde natuurlijk in Rome: Keizer Augustus. Maar Herodus had al genoeg macht om alles jongetjes in Bethlehem te laten vermoorden.
Maar de echte machthebber is natuurlijk die keizer. En wat voor een keizer. Héél populair bij zijn eigen volk. Hij had van hen de bijnaam Augustus: de verhevene, gekregen. En ze hadden zijn geboortemaand naar hem genoemd. En die heet zo tot op de dag van vandaag. Dat was ook omdat hij zo geliefd was. Want onder zijn regering, had het grote Romeinse Rijk tientallen jaren lang vrede. En dat was weer goed voor de welvaart. Ja zijn tijdgenoten noemden hem wel liefkozend: de Redder van de wereld. Wat dat was hij ook. ’t Ging goed met de economie. Zo dacht men in de tijd dat de Heer Jezus geboren werd over Augustus. Baby Jezus Redder van de wereld, is een uiterst ongeloofwaardige boodschap in die tijd. Ze hadden geen redder nodig.

Verschillen (2) Eerst niet bestemd voor het grote publiek
En stel je dan voor dat er een stel herders in Bethlehem aankomen met het bericht dat boodschappers van God (engelen) hun hebben verteld dat de Redder van de wereld, ‘hier in Bethlehem’ geboren is. Nou, als geboortelegende is zo’n verhaal niet veel waard. De mensen zijn verwondert maar geloven het niet, alleen Maria. De Romeinen, die er van hoorden, zullen er om gegrinnikt hebben: ‘redder van de wereld, zo’n kind. ’t Zou wat. ‘We hébben al een redder!

Keizer Augustus heeft tijdens zijn leven nooit ook iets gehoord van die andere Redder die ergens aan de oostgrens van zijn grote rijk geboren is. Nee. Zo’n geboorteverhaal maakte geen enkele indruk in de wereld van toen. Als propagandastunt zou het helemaal mislukt zijn.

Deze boodschap komt eerst helemaal niet over bij het grote publiek. Hij is eigenlijk in code. Die code wordt eerst alleen door ingewijden begrepen. Zo was dat ook in de WOII. Een Radiozender in Engeland, radio Oranje, zond toen berichten uit naar het bezette Nederland. Goed geïnformeerde verzetsmensen konden daaruit opmaken dat de invasie a.s. was.
Dit is net zo’n boodschap in code, ze maar de Messiascode

Vandaag is in de stad van David voor jullie een redder geboren. Hij is de messias, de Heer. (Luk 2:11 NBV). Dit is geen boodschap voor mensen die alleen geloven wat ze zien. Want ‘de stad van David’, dat was toch ooit Jeruzalem? Maar dát was lang geleden! David had al jaren de macht niet meer.
De stad van David is vergane glorie. Neuh, ’t was nu de stad van Herodes (tempel). Nee, deze boodschap komt alleen aan bij mensen die de belofte van de oude profetieën kénnen en daarin geloven. Bijv. de belofte dat er altijd een koning uit het huis van David zou zijn. Niet een gewone gezalfde zoals David en Salomo (j&m koningen werden toen gezalfd) maar ‘dé Gezalfde, (in het Hebreeuws) dé Messias, in het Grieks (dé Christus).
En die trouwe gelovigen in het land Israël wisten dat die Messias in Bethlehem geboren zou worden. Dat had de profeet Micha gezegd (5,1). En Bethlehem was ook de stad van David. Geen machtige stad, maar wel de stad waar de familie van David vandaan kwam. Waar het voor David allemaal begon.
De mensen die de beloften van de Here nog geloofden. Hoorden deze nacht een codebericht van de engel midden in het door de Romeinen bezette gebied. Vertaald betekent dit:
‘God maakt een nieuwe begin met het Koningshuis van David. Opnieuw is er een koning geboren in Bethlehem. Dé Koning, waarop Israël wacht.Eerst zijn het alléén de gelovigen die dit begrijpen en die er blij mee zijn! –de rest is alleen maar verbaasd-Zou het dan echt zover zijn?

Kraamtijd van onze verlossing
Broers en zussen, we denken misschien wel eens, wow als dit soort dingen in onze tijd gebeurd waren, dán zouden mensen het wel geloven. Nou ik denk het niet. De meesten zouden het nog niet begrepen hebben, net als toen.

En zelfs nu begrijpen ze het niet. Er zijn 2000 jaren verlopen, en toch is Jezus nog geen koning! Het mag dan geen propaganda geweest zijn, dat geboorteverhaal. Is de boodschap eigenlijk wel waar? Waar is die bevrijding dan?
Broers en zussen, dit is de kraamtijd van onze verlossing. Niet alleen van de Redder, ook van de redding. Het begint heel klein en heel teer
Ach, in die eerste jaren wisten nog maar heel weinig mensen ervan. Wat herders, een oud priestersechtpaar, een oude profetes (Hanna), misschien wat dorpsgenoten van Jezus. Maar dat verandert snel
Maar dertig jaar later kent iedereen in Israël Jezus. Het is geen heldenverhaal, in de gebruikelijke betekenis van het Woord. Hij laat geen diepe indruk achter door de macht die Hij liet zien, zoals een keizer Augustus, maar heel anders. Hij maakt indruk omdat Hij zijn macht gebruikt om tot het uiterste te gaan om zo zijn volk te redden! Zelfs als kost Hem dat zijn leven. Dat is een anders soort heldhaftigheid die ook indruk maakt

Nee dit is geen geschiedenis van snelle en gemakkelijke roem. Nog steeds niet! Maar van de langzame opkomst van het Koninkrijk van God. Dat heel anders is dan de Koninkrijken van deze wereld, met de glitter en glorie en macht en rijkdom. Militaire parades zoals in Noord Korea

Nee het is zoals in de droom van Nebukadnezar en van Daniël: een kleine steentje in het begin dat pas aan het eind een grote berg is. Dat kleine begin is het Koninkrijk van God maar dat rolt naar zijn grootse einde toe!
Keizer Augustus heeft nooit van Jezus Christus gehoord, het kind dat ergens aan de oostgrens van zijn rijk geboren is, maar binnen een eeuw hadden zijn opvolgers niet alleen van Hem gehoord, maar deden ze zelfs pogingen om zijn volgelingen uit te roeien, en na nog drie eeuwen bekeerde de eerste Romeinse keizer zich tot het christelijke geloof en werd zelf een volgelingen van Jezus. De boodschap van de engel wijst naar het kleine begin in doeken gewikkeld en de rest van het verhaal van Lukas in het evangelie en Handelingen vertelt hoe Hij zijn koninkrijk verder groeit.
En nu zijn er al 2 miljard volgelingen van deze Koning, waarvan velen vandaag samenkomen om zijn geboorte te vieren. Het groeit nog steeds!

Het grote verschil
Het grote verschil met Kim Jong il is, dat al deze twee miljard als vrije mensen kiezen hun Koning Jezus te volgen. En Hem dienen uit liefde. Er is geen dwang nodig om hun te laten geloven. Zij zijn echt overtuigd dat Hij leeft. Dit is de Redder die het verschil maakt! En die hun leven voor goed verandert. Zelf in Noord Korea, geloven duizenden christenen tegen de verdrukking in dat Jezus de echte Koning is. En zij verwachten van Hem werkelijk heil en dienen Hem vrijwillig en vol vreugde.

We denken vandaag niet terug aan de kraamtijd van een legendarisch jongetje, maar aan de kraamtijd van het Koninkrijk van God. Toen het nog heel klein was. En aan de kraamtijd van alle gelovigen, maar daarover morgen meer.
Onze Koning is geboren bij Bethlehem, Hij leeft, zijn Koninkrijk groeit en wordt steeds groter en volwassener. En langzamerhand wordt zichtbaar wat de engel al zei: jullie Redder is geboren!
Geprezen zij onze Koning. Amen

Liturgie 1e Kerstdag 25-12-2010 10.00 u
Zingen voor de dienst:
- Komt allen tezamen (gezang 138)
- Nu zijt wellekome (gezang 145)
- Komt verwondert hier u mensen (gezang 139)

Welkom 
Aansteken van de kaars door Judith Roozenbeek
Zingen stapellied Zingend gezegend 113: 1-5
Zingen: Hoor de englen zingen d’eer. Gez. 135 door het koor van Jetze Baas
Stil gebed, Votum en Groet
Zingen: Eer zij God in onze dagen. Gez. 134
Gebed
Bijbellezing door Ymke Davelaar. Lukas 2 vers 1-20
Zingen: Stille nacht (GZ 143:1) en Donker de nacht (bundel 153)
Zingen: Kinderliedjes :
Luid klokjes klingelingeling
B 213 Jezus zegt dat Hij hier van ons verwacht
B 249 Wereldnieuws
Tekstlezing (tijdens de preek Lukas 2 vers 8-11
Preek
Zingen: Jubel het uit (opw 525)
Gebed 
Collecte (tijdens de collecte zingt het koor van Jetze Baas De Morgenster)
Peutergroep (lopen na de collecte naar binnen en zingen onder begeleiding van piano het lampionnenlied. Op het podium aangekomen zingen zij het een tweede keer)
Bijdrage bijbelklassen ( korte presentatie en samen met de Schatgravers zingen “Vrolijk kerstfeest iedereen”.)
Zegen 
Zingen: Ere zij God

Na de dienst:
Away in a manger
Oh little town of Bethlehem
We wish you a merry Christmas

Joh. 1, 1-18 – preek – 26-12-2010
Kraamtijd (2) – de geboorte van een familie

Afstand?
In 2002 bezochten we in Bayeux, een stad in Normandië, het wandtapijt van Bayeux. Een enorm lang borduurwerk met daarop de slag bij Hasting in 1066. Meters lang een soort stripverhaal met vreemde ME poppetjes uit een andere tijd in een vreemde wereld.

Stel je voor dat je op één van de schilderijen ineens iemand ontdekt die als twee druppelswater op jou lijkt. Je kijkt nog eens en kunt er niet onderuit: alsof ik dat zelf ben. Ik denk dat die hele vreemde Middeleeuwse wereld dan toch een stuk minder vreemd voor je wordt, nu je het gevoel hebt dat jij daar zelf tussen had kunnen staan. Alsof die 900 jaar niet zolang geleden meer lijken. Je beseft: ik had toen ook kunnen leven.
Dat overkomt Dolf in de film ‘Kruistocht in Spijkerbroek’! Hij raakt via de tijdmachine van zijn moeder verdwaald in de tijd. Zijn moeder vindt hem terug als ze hem ziet verschijnen op oude ME- schilderijen.
Het Kerstverhaal is geen geboortelegende, maar de geschiedenis van de kraamtijd van de Redder. Het kleine begin van het grote Koninkrijk van God. Maar het staat wel ver van af ons hè. Dit is nog eens 1000 jaar ouder. 2000 jaar geleden in een andere tijd en een wereld. ’t Zou mooi zijn om jezelf ook eens terug te zien in het verhaal van toen, zoals Dolf in de film.
Nou in Johannes 1 komen wij zelf ook voor: 12 Wie hem wel ontvingen en in zijn naam geloven, heeft hij het voorrecht gegeven om kinderen van God te worden.
Dat ‘Wie’ dat zijn wij! || ‘Wie’ moet je lezen als ‘Wie ook maar…’. Dan staat er dus Iedereen, die Jezus wel accepteert en vertrouwt op zijn reputatie (zijn naam), mogen van Hem kinderen van God worden. Iedereen, dat zijn wij. En wij mogen ons niet alleen kinderen van God noemen. We mogen van Hem kinderen van God worden. Laat dat eens even tot je door dingen||… Wij mogen van de enige Zoon van God, de Heer Jezus Christus, óók kinderen van God worden ||…
De apostel Johannes vindt dit zo belangrijk, dat hij dit al bij de geboorte van de Heer aan ons vertelt. Hij noemt dit ‘kinderen van God’ worden, een geboorte, zoals van dat kind. Mét de Heer Jezus wordt een hele familie, een heel volk geboren!
De manier waarop deze geboorte plaats heeft maakt nog eens duidelijk hoe omvattend dat ‘wie’ is eigenlijk! De tijdgenoten van Johannes werd duidelijk dat je geen Jood hoefde te zijn om bij dit volk te mogen horen. Ons wordt duidelijk dat je niet uit een christelijke familie hoeft te komen. Geloof is niet erfelijk!. Het loopt niet via familiebanden of de juiste kruiwagens. Het is werkelijk: ‘Iedereen die Jezus accepteert, mag kind van God worden zoals Jezus. God is hier op een wonderlijke wijze zelf bij betrokken. Weet dat goed als je hier als gast misschien wat vreemd zit te wezen||. Je bent welkom bij Gods familie… God spreekt de hele wereld aan…
Beste broers en zussen, het Kerstfeest is dus ook het feest van onze bijzondere geboorte als kinderen van God! We horen met huid en haar in het Kerstverhaal thuis.

Méér dan woorden?
Ik kom uit een heel gewone, Groningse, familie. Maar ,dacht ik vroeger, stel je nou eens voor dat we in werkelijkheid van adel zijn. En dat ik straks een adelijke titel erf en een landgoed met een familiekapitaal. Mooie fantasie, maar zolang je daar niets van krijgt, blijven het mooie woorden.
Wat is mijn geboorte als kind van God waard, als ik daar nog niet zoveel van merk?
Je voelt je zo vaak als de voetballer die nooit ontdekt wordt of –als je een meisje bent- de prinses die nooit in haar koninkrijk komt. Een film als The Princess Diaries waarin Mia Thermopolis een echte prinses blijkt te zijn is een sprookje. Een mooie Kerstfilm, net zoals dit verhaal natuurlijk een mooi Kerstverhaal is.

Nou Johannes laat het niet bij de mooie titel: ‘kinderen van God’. Hij beschrijft een belofte. De belofte van een nieuwe schepping. Zo begint hij zijn evangelie zelf: John 1:1 In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Als je die woorden hoort, dan denk je automatisch terug aan dat allereerste begin, waarin God alles schiep: ‘licht in het donker’, droog land in de zee, geest en leven in mensen. Misschien denk je, ach wat is er van die zo mooi begonnen schepping terecht gekomen! Het is nu vaak weer zo ‘donker’ op deze wereld (jaaroverzichten!). Nou, laat dit dan goed tot je doordringen: de Vader is met Jezus –het Woord- opnieuw begonnen! Want begrijpen we: Jezus is het nieuw geschapen licht in onze wereld dat niet uit te krijgen is. In het Woord was leven en het leven was het licht voor de mensen. 5 Het licht schijnt in de duisternis en de duisternis heeft het niet in haar macht gekregen

Er is hoop voor de wereld, en dat is heel persoonlijk ook hoop voor ons zelf.
Het is zo en nu en dan wel donker in deze wereld, in ons leven, maar het blijft niet zo. Aan het slot is het niet donker, maar dan is het licht. En daar zorgt dat kleine kind voor.

Want in dat kind, is God de Vader, zelf bij ons gekomen. Hij is niet alleen de regisseur van de film, waar je alleen wat van merkt, maar die je nooit ziet. In Jezus wordt Hij ook de acteur die meespeelt in ons verhaal. Zijn Zoon treedt voor Hem op. Niemand heeft ooit God gezien, maar de enige Zoon, die zelf God is, die aan het hart van de Vader rust, heeft hem doen kennen. Je leert God kennen door Jezus
Jezus’ tijdgenoten konden God zien en leren kennen. Op deze manier kregen ze een beter beeld van Hem, dan ze eerder ooit gehad hadden. Ze maakten God mee!. En via hen maken wij Hem ook mee. Wij lezen hun portret van Jezus en leren niet als hen God kennen. We kennen de verhalen en maken ze mee. Dit is meer dan woorden, dit is een kennismaking met God zelf. En Hij doet ons voor hoe Hij het bedoeld. Hij laat het ons zien. Door er voor ons te zijn! Wij kunnen dat nog steeds via de ogen van de apostelen zien.
Jongens en meisjes als je de God wilt leren kennen, begin dan maar met et lezen van het boek Marcus en daarna de andere evangeliën. Dan maak je Hem persoonlijk mee. Hij laat het je zien wat de bedoeling is.

En dan denk misschien je al snel, Hij kan het wel voordoen, maar ik kan het Hem toch niet nadoen! Maar Jezus doet meer: Hij maakt het je mogelijk om Hem te volgen. Hij baant de weg én geeft ons de kracht –de Geest- om Hem te kunnen volgen. 16 Uit zijn overvloed zijn wij allen met goedheid overstelpt. 17 De wet is door Mozes gegeven, maar goedheid en waarheid zijn met Jezus Christus gekomen.
Hij wijst niet alleen weg, Hij baant de weg ook en maakt die begaanbaar waar wij niet kunnen lopen en Hij geeft ook nog alle kracht en mogelijkheden die we nodig hebben om Hem (de kracht en gaven van de Geest) om Hem te kunnen volgen. Daar is Hij niet benepen in. Hij zit vol goedheid en stopt onze handen er ook vol mee. Zodat we ruimschoots hebben wat we nodig hebben voor dat nieuwe leven

Nee, dit is écht méér dan woorden! Dit is een grote belofte!
Concentreer je op Jezus, zowel in Bijbel als in je leven en zult een herboren mens zijn!

Maar?
Als dat allemaal zo is, hoe kan het dan dat we er soms nog niet zoveel van merken? Omdat de duisternis in deze wereld formidabel is. En wij daar allemaal wel op één of andere manier mee verbonden zijn.
Gek genoeg is het ons thuis geworden. En allemaal hebben we de neiging om het duisternis te verkiezen boven het licht. Het is ons gewoon geworden. Griezelig genoeg zijn we ons thuis gaan voelen in zonden. De meeste mensen die Jezus toen meemaakten accepteerden Hem niet als meer dan een kind. Zelfs niet als Hij echt liet zien wie Hij was. En dat waren niet alleen de mensen, die het niet konden weten, die van de ‘wereld’ maar zelfs die van zijn eigen volk toen. En dat is nu nog net zo!
Ook nu zijn er nog steeds eigen mensen die Hem niet accepteren. We hebben het allang gemerkt. Geloven is niet erfelijk, het zit niet in de familie en het donker heeft ook aantrekkingskracht op ons! Ook op ons kerkmensen! ||…
Het vergt van ons een bovenmenselijke stap om weer echte mensen te worden.
Het gaat niet meer zomaar. We hebben God zo nodig!
Nou, lieve broers en zussen, God is er hoor. Dat beschrijft Johannes hier. Nog steeds in Jezus aanwezig deze wereld. Hij wil het zo graag aan je geven: goedheid, waarheid, genade op genade.

Concentreer je op Hem, in je lezen en in je leven, zijn voorbeeld. Om wat je van Hem kunt krijgen: genade op genade. En je zult herboren zijn. Een nieuw mens op weg naar het Koninkrijk van God.

Zet een stap naar Jezus toe, of zet opnieuw een stap naar Jezus toe
Zo zal het Kerstfeest ook je eigen geboortefeest zijn! Amen.

Liturgie 2e Kerstdag 26-12-2010 09.30 u.  

Zingen: B58 Groot is uw trouw o Heer
B 7 Jezus leeft in eeuwigheid
Stil gebed, Votum, Zegengroet
Zingen: Ps 150: 1 en 2
Kinderdeel + zang: B 233 Zie de zon, zie de maan
Bemoediging: Jes. 55: 1-11 Dubbelgebod...
Zingen: Gez. 328: 1-3 (Gezongen gebed!)
Lezen: Joh 1: 1-18
Preek
Zingen: B 68 Heer onze Heer, hoe heerlijk is uw naam
Gebed
Collecte 
Zingen: B 121 Heer u bent mijn leven
Zegen

Geestelijk Fit! (4. Wat wil je?) Gal. 5, 13-21

Je praat de mensen het geloof niet aan! Geloven is meer dan een hoofdzaak. Zelfs zij die wel beseffen dat God van hen houdt, laten in hun leven soms grote machteloosheid zien. Hoe kan dit nu? Welke factor is nog meer van belang om ook daadwerkelijk verlost te zijn? Zondag vieren we Heilig Avondmaal en voorafgaande daaraan komt deze vraag aan bod

Aantrekkelijk gras
Op het terrein van de universiteit van Oxford (een belangrijke universiteit in Groot Brittannië) staat de Radcliffe Camera. Een prachtig helemaal rond gebouw onder een koepel. ’t Wordt gebruikt als bibliotheek. En zoals wel meer met mooie gebouwen, staat er een hek omheen.
Dat was niet altijd zo. In WOII werd het toen nog veel hogere, ijzeren, hek omgesmolten tot wapentuig. En vanaf die tijd stond er een hele tijd geen hek. Alleen een bordje Please keep off the grass. Tot de jaren zeventig werkte dat ook nog, meestal kwamen de mensen niet op het gazon. Maar vanaf het begin van de jaren zeventig ging het mis. Steeds vaker aten toeristen hun broodje op het gras, probeerden daklozen er wat geld bij elkaar bedelen en werd het een hangplek voor allerlei andere vage figuren. De gebruikers van de bibliotheek kregen last van het lawaai buiten en het eens zo mooi groene gazon zag er niet meer uit.
Reden voor de universiteit om er maar weer een hek omheen te zetten en sindsdien is het gras weer groen en mooi en kun je weer rustig studeren in het gebouw. Gek eigenlijk: het is duidelijk waarvoor dat gebouw is en ook het gras eromheen. De boodschap bij dat gazon was ook duidelijk. Maar toch gebruiken velen de vrijheid niet goed. Zelfs al is dat slecht voor gebruik van het gebouw en voor het gras. De logica regeert hier niet. Naast je hart en je hoofd, is er kennelijk nog een derde in het spel.

De derde speler
Wat is de derde speler? Waarom wilde de jongste zoon uit de gelijkenis van de verloren zoon weg? Zijn vader hield van hem, hij had alles wat hij nodig had. Hij wist waar hij aan toe was en toch gaat hij weg. Hij wilde niet blijven, maar hij wilde vrijheid voor zichzelf.
Wat hij wil geeft hier de doorslag! Niet zijn verstand (het was niet het verstandigste stap) en ook niet zijn hart (hij had gemakkelijk van zo’n vader kunnen houden)
Dat was ook zo bij Eva in het paradijs: dat ze geliefd was en dat ze het goed wist wat God wilde, belette haar toch niet om te eten. Ze wilde anders. Weer haar wil. De wil is de derde speler…

God gaf Eva een plek in de kring van zijn eigen grote schepping: een ereplaats. Maar zij wilde een plek alleen voor zichzelf, net dáár waar God stond. In het midden. Daar wilde ze zelf staan ‘God U staat op mijn plaats.” Dat beloofde op de één of ander manier méér dan wat God haar bood. Ze sloot zich op in haar eigen kleine wereld. Werd het middelpunt van haar eigen schepping, haar eigen koninkrijk. Alles moest om haar gaan draaien en God –haar lieve God- begon ze zelfs te wantrouwen. Waarom toch? De jongste zoon wil ook meer voor zichzelf en sluit zich op zijn eigen wereldje zonder zijn vader. En daar was hijzelf het middelpunt van zijn eigen lust en zijn genot. De koning in zijn eigen cirkel. Helemaal voor jezelf gaan, dat is ook aantrekkelijk voor ons.

Ook als je weet dat God je lief heeft (hart) en ook als je zijn boodschap voor onze wereld en voor jezelf kent (hoofd). Dat is een verlossende boodschap.
Het zou logisch zijn om daar positief op te reageren. Maar we doen het niet vanzelfsprekend.

Ik ken een kerel die verschrikkelijk knap is. Hij heeft veel geleerd en is ook gepromoveerd. Hij doet ingenieus onderzoek. In dat hoofd van hem gaat altijd van alles om. Hij kan goed waarnemen –sommige mensen kunnen dat hè, die zien veel- en kan je dus verrassen met zijn heel bijzondere kijk op dingen. ’t Is alleen daarom al heel leuk om bij hem te zijn. Zo’n 15 jaar geleden verloor hij zijn geloof. Tenminste er kwam een soort mist voor in de plaats. Ondoorzichtig en vaag. In het begin dacht ik: zijn kennis zit hem in de weg bij zijn geloven. Zijn hoofd wil niet mee. Ik wilde daar graag met hem over praten, misschien kon ik hem er mee helpen. Maar als ik een gesprek met hem had, dan bleek aldoor weer dat hij over de meest simpele dingen van geloven vaak heel slecht geïnformeerd was. Vaak zei hij dingen die een karikatuur van God en de kerk zijn. Hij deed er helemaal geen moeite voor om een antwoord op zijn vragen te vinden. Hoe kán dat nou voor een voor de rest zo goed geïnformeerde man. Kwaad wordt je daarvan: hij doet geen recht aan het geloof. Meerdere keren heb ik met hem proberen te praten, maar altijd weer die karikatuur, die cartoon van God. Langzamerhand dringt tot me door dat zijn verstand hem helemaal niet in de weg zit. Hij wil niet meer geloven. Hij wil er ook niet meer echt over nadenken. Hoe belangrijk die wil is!

De boodschap
Dat is de reden van wat Paulus aan de gemeenten in Galatië schrijft. Hij heeft steeds benadrukt: jullie zijn vrij. Maar dat je geliefd en vrij bent en dat ook weet is nog niet genoeg om ook als vrij mens te leven.

Vandaar die oproep: ‘misbruik die vrijheid niet, maar dien elkaar door de liefde” Dat moet je wel willen. En je wil is de schakel tussen dit weten en het ook doen!’ Wat wil je? Dat kun je met cirkels duidelijk maken.

Sluit je jezelf net zo op in eigen cirkel als Eva dat deed , of wil je er nu uitstappen in de  grote kring van Gods Koninkrijk. Daar sta je niet in het middelpunt, daar staat God, maar daar kom je wel tot je recht. En de anderen die daar zijn vullen je aan (zij dienen jou uit liefde), jij vult de anderen aan (dient ze uit liefde). Zij maken jou compleet, jij maakt hen compleet. Dá’s heel anders dan in je eigen koninkrijk alleen de macht willen hebben. Waar als je eerlijk bent de anderen alleen jou moeten dienen. En dat doen ze niet zo maar, dan wordt het weer een gevecht, je moet dat haast roven van ze. En alles wat je van anderen afdwingt, maakt je toch niet compleet.

Wat wil je? 
Wat wil je? Je kunt niet beide tegelijk: in je eigen cirkel leven en in de kring van Gods Koninkrijk. We proberen dat nog veel te veel te combineren. Geloven wordt net zoiets als overdag naar je werk gaan en ’s avond weer thuis komen. In mijn eigen tijd doe ik wat ik zelf wil! Maar zo moet je niet leven (17). Het is of het één, óf het ander. In je eigen cirkel heers je zelf ten koste van anderen, in de kring van het Koninkrijk regeert de Geest van God en dien je de anderen en de anderen jou. Het is óf het één, óf het ander. Maar niet beide tegelijk  (17) Het’ één gaat in tegen het ander! Je eigen karakter en het klimaat van het Koninkrijk strijden met elkaar.

Wat kies je? Eva koos voor zichzelf, de jongste zoon koos voor zichzelf.
Broers en zussen, wij zijn verloste mensen. Dat betekent: we zitten niet vast aan onze zonde. We kunnen allang beginnen ons er van te ontdoen en met een nieuw leven starten. Da’s Gods genade voor ons door Jezus Christus. Wij zijn vrij. Dat wordt je vol liefde aangeboden: vandaag tastbaar. Alsjeblieft mijn hele lichaam voor het jouwe: je bent vrij. We zijn geliefd (hart), we kennen de boodschap! Hoofd). Wat willen we? Da’s net zo belangrijk als ons besef van Gods liefde en onze kennis van de boodschap.

Waar gaan wij staan: weer in onze eigen cirkeltje of in de kring van het Koninkrijk? Waar je gaat staan, dat stempelt je leven. Je Heer geeft je de mogelijkheid om uit die eigen cirkel te stappen in de breedte van zijn Koninkrijk. Waar je je zelf koestert in het klimaat van Vaders liefde en in de aanwezigheid van je broers en zussen. Waar je leven echt betekenis krijgt in het dienen van de anderen?
Je Heer roept je, wat wil je? Je hoeft alleen maar de macht uit handen te geven. Vader uw wil geschiedde, is niet voor niets de derde bede! Als je de macht uit handen geeft dan wordt het langzamerhand vrede in jezelf. Het gevecht tussen jouw lust en Gods wil verstomt. Zijn wil wordt de jouwe. Je vind vrede in jezelf

God heeft je vrijheid, wie wil je over jouw vrijheid laten heersen?
God wil het goed voor je, wil je door zijn Geest uit je eigen cirkel leiden naar de kring van zijn Koninkrijk. Wil je zijn leiding volgen?
(Dat is een vraag voor de wil!)
Kom aan tafel en proef van zijn liefde. Volg dan de Geest op weg naar zijn Koninkrijk.

Amen.

Liturgie morgendienst

1. Adventskaars 

Zingen: Zingend gezegend 113, 1-3
Stil gebed, votum en zegengroet

Zingen:  Gez. 231, 1

Tien geboden
Zingen: Gez. 481, 1 en 2

Kindermoment: het verhaal van Jezus in de tempel…(Luk. 2, 41-52)
Zingen: B 227 Stap voor stap (wil ik Jezus volgen)
Kinderen naar de bijbelklas

Gebed - Ad de Boer gevraagd naar de Nationale Synode

L/T: Gal 5, 13-21

Preek

Zingen:  Gez. 88, 1-4

Formulier HA

Voorafgaande aan viering: Ps 130, 1 en 3

Ps 4,2 (bij het slot vd tafel) (Tafel 1)

Gez. 90, 1 en 6 (Tafel 2)

B 70  (Tafel 3)

Ps. 86, 4 en 5 (Tafel 4)

Gez. 432, 1 en 2(Tafel 5)

B 4, 1 en 2 (Tafel 6)

B 9, 1 en 2 (reserve)

Gebed

Collecte

Kinderen terug uit bijbelklas; Adventsproject en cadeau

Zingen: Gez. 68, 1 en 2 De lofzang van Simeon 

Zegen 

Geestelijk Fit! (3. Toets je denken) Rom 12/Mat.1

Waar denk je over na? Welk gedachtengoed heeft invloed op je? Volgens Paulus is dat belangrijk. Hij doet een dringende oproep goed doordacht te leven. Dat is niet een zaak van uiterste krachtinspanning, maar eerder van jet juiste kiezen. Niet wat je kunt bepaalt wie je bent, maar voor wie je kiest.

Wachten
Wat is nu het leukste van Sinterklaas?
Kado’s krijgen? Nou dat weet ik niet… want als straks alle kadootjes uitgepakt zijn, is het leukste alweer voorbij. De spanning is er af. Je went alweer een beetje aan je nieuwe kado’s.
Nu is misschien nog wel leuker dan straks. Nu, vóór Sinterklaas. Want nu weet je, straks krijg ik kado’s en dat is zo spannend, daar heb je zo’n zin in, je kunt er bijna niet op wachten. Je hoeft daar helemaal niets voor te doen.

Wat is nu het fijne van de Kersttijd? Weten dat de Heer Jezus komt! Dat betekent advent. De Heer Jezus komt! Daar kun je op wachten, net zoals op die kado’s. Daar hoef je niets voor te doen (2x). Meer nog Hij was hier ook al eens geweest, mensen hebben daar van alles over verteld. En die vertellingen hebben wij nog in een eigentijdse vertaling! In gewoon Nederlands. We kunnen het zo lezen! En Hij verandert alles!

O ja? Wat verandert dan? Ik kan me best voorstellen dat je denkt, alweer advent? Als je het al bewust wás: ‘o ja, ’t is advent.
Wat brengt advent –de komst van de Heer Jezus- je nu verder? Gewoon in je dagelijkse leven. Wat helpt het je dat je weet dat je Heer gekomen is en dat je kunt gaan wachten op zijn terugkomst? Is het meer dan een theorie? Is je gevoel werkelijk spontaan: af praat je gewoon anderen na: ’t is weer advent! Ja, fijn hè!
Maar als je zou moeten kiezen vandaag? Wat zou je kiezen Advent of Sinterklaas? Wat is nou de betekenis van de komst van Jezus voor je dagelijkse leven? Ik durf wel te beweren dat de komst van onze Heer Jezus pure genade is. Broers en zussen, dat is niet alleen mooie gedachte of een geloof dat je troost. Jezus’ komst is niet alleen theologie of kerkelijke leer. Jezus’komst betekent werkelijk zijn persoonlijke nabijheid. Dat is meer dan theologie. Hij is in onze wereld gekomen, zoals wij er in gekomen zijn. Geboren! Hij is niet alleen in andere werkelijkheid (de hemel), maar dichtbij ons op de aarde, in onze eigen werkelijkheid! Hier op onze aarde herinnert er nog van alles aan de tijd dat Hij er was! Mensen van toen konden op kraambezoek bij Maria en Jezus. Je kon bij Hem zitten, naar Hem kijken en Hem aanraken.

Meer nog, zodra Hij er toe in staat was, kon Hij bij jou zijn! Naar jou kijken en jou aanraken. Want Hij zoekt ons op.
Daar kun je op wachten! Niet alleen op later, straks als Hij terugkomt. Nu al. Ik ben met jullie, alle dagen, tot aan de voltooiing van deze wereld.' (Mat 28:1 NBV) zegt Hij tegen zijn discipelen. Hij is er hier ook nu nog bij!
De geboorte van onze Heer Jezus zegt heel veel. Niet alleen dat Hij ons wil redden, maar ook waarom Hij dat deed: omdat Hij bij ons wil zijn, ons aanraken en met ons leven! Ja, de komst van onze Heer Jezus is pure genade


Betekenis

Wat betekent de genade van Jezus’ komst en nabijheid voor je (geloofs)leven? Laat ik dat duidelijk proberen te maken aan de hand van het gedeelte dat we in Rom 12 gelezen hebben. Dat gaat over de zaken van ons hoofd: hoe je als christen je hersenen moet gebruiken. Dat valt in de vertaling niet zo op, maar dat is wel zo Paulus roept ons kort gezegd op: ons wijd je denken en dan je leven aan God, offer jezelf aan Hem (dat is offer je hele leven aan Hem)
Hij werkt ook uit wat dit betekent. Op een nieuwe manier gaan denken is niet alleen een paar nieuwe gedachten (inzichten) krijgen, zodat je hier en daar wat anders over denkt. Het is allemaal nieuwe gedachten krijgen omdat je anders hebt leren denken. Omdat je je hersenen anders bent gaan gebruiken en Hij zegt er bij dat je alleen door zo te gaan denken erachter kunt komen wat God van je wil, d.w.z. wat goed is, wat je bij je doel brengt, wat je compleet maakt.

Hij waarschuwt je ook wat je niet moet doen! Laat je niet in de vorm persen die deze tijd van je eist!
Want dat gebeurt hè. Dat zijn we ons niet altijd zo bewust, maar ’t is wel zo! De gewoonten van deze tijd oefenen druk op je uit! Ze zijn niet vrijblijvend! Je denkt misschien wel eens van wel, je denkt mischien dat ze je niet raken. Maar dat is niet zo. Ze duwen tegen je, ze dringen zich aan je op, dwingen je gedachten in een bepaalde richting, duwen je leven een bepaalde kant op. Verleiden je. Veranderen je van vorm. Ze willen je denken en dan je levensstijl wijzigen! Je staat voortdurend onder druk. Deze gewoonten persen je langzaam maar zeker in een bepaalde vorm: dit moet je kopen, dat zijn de kleren die kunnen, en dat muziek die hoort, dat moet je gelezen hebben, natuurlijk kijk je ook naar… en op internet doe je mee aan. En jij hebt natuurlijk ook een relatie zoals anderen dat hebben, en natuurlijk vier je feest zoals iedereen dat doet en wanneer iedereen dat doet. Jij wilt een carrière zoals de anderen, geld zoals iedereen, een auto zoals de anderen, seks zoals iedereen, een huis, een vakantie… want jij denkt net zo!
Net zoals een zware pers een stuk aluminium in een vaste vorm perst (een pan bijvoorbeeld), proberen de gedachten en gewoonten van deze tijd ons in een bepaalde vorm te persen.

En dan doet Paulus een appèl op ons. Laat je door de mode van deze tijd niet veranderen. Als je niet uitkijkt verandert die hoge druk je immers definitief van vorm, zodat je er hier en nu er helemaal bij hoort. Dat wel maar voor het Koninkrijk van God – de tijd die komt, raak je helemaal uit vorm. En ben je ongeschikt geworden. Voor het Koninkrijk van God dreig je verloren te gaan.
Geestelijk ongezond tot en met!

Nee, schrijft Paulus, offer je leven aan God! Dat is goed doordachte eredienst.
Nou, als je nog dacht dat eredienst voor God 1,5 tot 2,5 uur in de week is, dan weet je nu beter! En worship –daarmee kun je het woord hier vertalen- is niet alleen een manier van zingen, maar een manier van leven!

Genade
’t Is maar al te duidelijk waartoe Paulus ons oproept. Het is één van zijn vele oproepen. Je mag er blij mee zijn dat de Heer ons iemand heeft gegeven die ons op tijd waarschuwt voor een manier van denken en leven die ons misvormt.
Ja, dat mag dan zo zijn, ik vraag me af of we het zo beleven. Heel wat onder ons worden er volgens mij een beetje hopeloos van! Van die oproepen van Paulus en andere. Het zijn er irritant veel! Want het besef dat je wat moet doen, wil nog niet zeggen dat je ook weet hoe! En dat hoor ik dan om me heen. De laatste maand bijvoorbeeld: ‘o we moeten zoveel tegenwoordig!” Daar klinkt vermoeidheid in door, en verlegenheid, denk ik dan. Ik kan dit helemaal niet wat ik zou moeten doen. Ik zou niet weten hoe! Ik wordt er allen maar onrustig van. Ik heb er behoefte aan dat iemand me juist geruststelt, troost. Waar is de troost?

Dat kan ik me goed voorstellen. Want als we dit zelf zouden moeten opbrengen, dan kunnen we dit ook echt niet! Het is alsof je jezelf aan je haren probeert op te tillen! Het doet wel pijn maar je schiet er geen mm mee op.
Hier krijgt de genade van Jezus’ komst (advent) betekenis. || Er is één zinnetje waar je niet overheen moet lezen: Denk overeenkomstig het geloof. Dat is de maatstaf die God je heeft gegeven (3) (2x)

We kunnen dit niet allemaal zelf, maar we hoeven het ook allemaal niet zelf. God deelt geloof aan ons uit! Hij verandert onze harten. Ieder van ons krijgt een bepaalde hoeveelheid geloof en dan kun je ook anders denken.
Dat geloof, vertrouwen, mag je gewoon van Hem aannemen. En als je het toelaat in je leven –je hele leven- krijgt het invloed op je denken. Je geloof moet je niet apart houden in speciale uurtjes voor God, stille tijd en kerkdiensten. Maar dat vertrouwen in je Heer moet je in je hele leven opnemen, je denken en doen laten vormen door Hem.
Worship, je leven aan God offeren, is dus niet een kwestie van krachttraining om zo sterk te worden dat je geestelijk fit genoeg bent om anders te gaan leven. Maar een kwestie van kiezen: neem ik het geloof aan wat God me wil geven. En geef ik het een plaats in mijn leven? Gebruik ik het ook bij mijn keuzen? Laat ik het alle dagen van de week, bij al mijn denken en dan mijn doen, toe in mijn leven?

Niet wat je allemaal kunt, bepaalt wie je bent voor God, maar hoe je kiest||.
Voor Wie je kiest! Als je dat doet, ga je anders denken en anders leven. Met inzet van Gods kracht.
Heel praktisch betekent dit, dat je wat de Heer Jezus Christus je zegt, ja dat je alles waarmee Gods Geest de bijbelschrijver inspireerde, inzet in je denken over je dagelijkse leven (Bijbel). Ga in je dagelijkse leven het gesprek met je Heer aan –luister naar Hem en spreek met Hem- en leef zo allereerst met Hem. Laat Hem je denken inspireren! Vraag je af wat dat voor je leven betekent. Onderzoek wat God van je wil: het goede dat je compleet maakt.
Dat ga je je leven anders zien en anders beleven. Dan kom je in vorm voor het Koninkrijk. Toets je denken, over wie of wat denk je het meeste na?

Genade voor Jozef
Wil je weten hoe dat in de praktijk werkt? Luister dan eens naar de geschiedenis van Jozef: de stiefvader van onze Heer Jezus.
Jozef was geen benepen figuur. Volgens de gewoonte van zijn tijd, had hij méér dan gelijk. Ja, ook volgens de geboden van God. Hij legde ze niet bekrompen uit. Eerder het tegenovergestelde: hij wilde Maria niet schaden! Maar hij kon voor God niet verder met haar. Hij was zich er nog niet genoeg van bewust dat de tijden helemaal verandert. En dat er van Hem iets gevraagd wordt wat toen nog gewoon was.
Maar zolang hij zich dat niet bewust is. Zit hij in gewetensnood en weet hij niet beter dan de zwangere Maria weg te sturen. Hij kan niets anders bedenken.

Jozef komt er zelf niet uit. En dan komt de Here hem te hulp. Hij stuurt een boodschapper: Jozef het is goed, dit is een bijzonder kind. Verlosser van de zonden en de manier waarop ik bij jullie zal zijn. En zodra Jozef dat weet, kan hij het anders bedenken en zorgt hij voor zijn zwangere vrouw en zijn aanstaande kind. Wat God zegt verandert alles voor Hem. Hij heeft het niet zelf hoeven bedenken. God kwam naar Hem toe! Hij hoeft alleen maar te kiezen of hij deze engel, deze boodschapper, deze boodschap vertrouwt. Dan weet hij wat te doen en is hij nergens bang voor. Want de mensen zullen hem er toch wel vreemd op aangekeken hebben dat zijn aanstaande al voor het eigenlijke huwelijk zwanger was. Maar voor de rechtvaardige Jozef, telt vooral wat God denkt. Laat de mensen dan maar denken. Jozef steunt op de genade van God die hem in de engel met zijn boodschap te tegemoet kwam.

Genade voor ons
Broers en zussen, onze Heer heeft op onze aardbol gewoond.
Dat was zo bijzonder dat er tot op de dag van vandaag over gepraat wordt.
Via zijn apostelen spreekt Hij –nog- tegen de hele mensheid.
En Hij staat niet tegenover ons met een eis om te gehoorzamen.
Integendeel: Hij komt ons vol liefde tegemoet –nog steeds- in zijn Geest
Hij verloste ons van de schuld tegenover God, en bevrijdde ons van de banden aan het kwaad. En dat zegt Hij ons zodat wij andere gedachten krijgen over ons leven in deze wereld. Niet langer verloren, niet langer zonder hoop.
Hij geeft zijn door zijn Geest: raad (zijn Woord) en kracht. En op deze manier Hij vernieuwt ons hart, ons denken, onze wil en ons leven. Zo nodigt Hij ons uit voor een nieuw leven in zijn Koninkrijk, de komende eeuw. Want Hij gunt oms genadig een nieuw leven
Paulus herinnert daar alleen maar aan: als hij ons uitnodigt ons leven te offeren als een goed doordachte aanbidding van God. Hij nodigt ons anders te gaan denken en te ontdekken wat God wil en waarschuwt ons niet terug te vallen in de oude manier van denken. Die uitgaat van verlorenheid en hopeloosheid.
Een van de namaaktroost van spullen, amusement en zo
Hij nodigt ons uit zijn genade aan te nemen. We hoeven alleen maar te kiezen.
We hoeven het niet zelf te kunnen, maar moet het wel zelf aannemen:

méér niet, maar minder ook niet.
Vertrouwen wij onze Heer of niet. Geloven het niet of geloven we het wel.
Dat is keus: durf je op Gods kracht te leven.
Durf je zijn visie op het leven tot de jouw te maken en zo te gaan denken.
Durf je de genade voor jouw leven aan te nemen?
Hij wil je het graag geven, neem je het aan.

Broers en zussen, laten wij ons afvragen waar wij aan denken,

Nu God ons zo genadig is. Amen.

Liturgie voor de dienst

Ps 136 Psalmen voor Nu voorzingen

1. Adventskaars
2. Zingen: Zingend Gezegend 113, 1 en 2
...B 82 O, Heer mijn God
3. Stil gebed, Votum, Zegengroet
4. Zingen: Ps. 149, 1 en 2
5. Kinderdeel + zang: Samuël
Meriam Koster op het podium om te vertellen over haar ziekenzalving
Zingen: B 242 Ik neem even de tijd om naar u te luisteren
6. Gebed
Kinderen naar bijbelklas
7. Vermaning: Dubbelgebod + Rom 12, 1-5
8. Zingen: Gez. 66,1,2 en 6
9. Lezen: Mat 1, 18-25
10. Preek
11. Zingen: B 80 Mijn Jezus, mijn Redder
12. Gebed
13. Collecte + Redt een kind
Kinderen weer terug in de dienst
14. Zingen: B 133 Over al wat leeft
15. Zegen